TURBO NEDİR?

TURBO nedir, nasıl çalışır, yararları, parçaları, etkileri, ömrü, zararları, turboyu neden bilmeliyiz?

Turboyu herkes bilmeli dizel / benzinli artık tüm üreticiler ürettikleri her modelde bazıları tüm motorlarında turboyu kullanıyorlar , yeni ya da ikinci el alırken karşınıza çıkacaktır. Bu yüzden tanımalıyız diye düşünüyorum.

Yazı, sonunda iki dakikalık gerçek hikaye içerir.

Değerli , sevgili bilgi severler teknik dile hiç girmeden kendimizden , insandan örnek vererek turboyu açıklayacağım. yüksek tempoda değil de tatlı bir sohbet havasında yararlı bir yazı sizi bekliyor haydi başlayalım. Bu yazıdan çıkaracağınız fayda turbo hakkında net bir görüşe sahip olmanızdır. Önce kabul görmüş ispatlanmış bir fizik kanununu bilmemiz, hatırlamamız lazım. Sıvılar üzerilerine uygulanan basıncı olduğu gibi aktarırlar sonuç sıkıştırılaMAzlar. Hava ise sıkıştırılabilir. Havanın sıkışma özelliği olmasa idi turbo diye bir şey de ihtimalen olmazdı.

Turbo nedir ; her türlü yanma olayı oksijen gerektirir. Hava kokusuz ve renksizdir, atmosfer basıncının olduğu her yere girer . Rüzgarsız ⛵ortamlarda varlığını hissetmeyiz. Oksijen havada % 21 oranında mevcuttur. Yanma🕯 olayını hızlandırmak ve  daha verimli yanma için oksijeni daha çok kullanmak gereklidir. Yukarıda bahsettiğim insan örneğine gelelim. Acil 🚑servisine ambulans ile getirilen ya da yoğun bakımdaki hastaların yüzündeki maske ile  saf Oksijen hastaya % 50 ila % 100 oranında verilir. İnsan vücudu yediklerini enerjiye çevirirken oksijeni kullanır. Hastanın daha çabuk iyileşmesi ve kandaki oksijen miktarının artması için bu yöntem yıllardır kullanılmaktadır. İçten yanmalı, fosil yakıt kullanan tüm motorlar kullandığı yakıtı yakabilmesi için  oksijene ihtiyacı vardır. Hava emiş hattı ( emme manifoldu) kapatılan motor içine havayı alamadığından çalışmaz.  Aynı şekilde insan da oksijensiz yaşayamaz.

UZUN ÖMÜR İÇİN

Turbo motor kaputunu açtığımızda genellikle görebileceğimiz kadar yüksektedir. Bu yüzden soğuk ilk çalıştırmada motor yağı buraya 10 – 30 saniye sonrası çıkar. Yola çıkmadan rölanti devrinde biraz beklemek uzun ömür açısından iyidir. Aynı şekilde park ettikten sonra motoru durdurmadan yirmi – otuz saniye beklemek uzun ömür için tavsiye edilir. Bunun nedeni motor dursa bile turbo milinin dönmeye devam ediyor olmasıdır motoru durdurduğunuzda yağ pompası da duracağından yağlama olmaz bu da aşınmaya sebep olur.

YAĞLAMANIN ÖNEMİ

Turbo türbinleri atmosferden aldığı serbest hava ile bir yandan soğur iken kesitin sağ tarafından hareketini egzoz gazlarından aldığı için ısınır. Dönme hareketi yağ filminin üzerinde oluşur rulman ve bilye yoktur ( özel üretimler hariç ) . İşte bu yüzden yağın kalitesi özellikle dizel motorlarda çok önemlidir. Viskozitesi / akışkanlığı bozulmuş aşırı kirlenmiş / karbon zengini olmuş bir yağ turbo miline yeterince yağlama yapamadığında aşınan mil, ıslık çalma, yokuş yukarı performans düşüşü yağ eksiltme , dizel partikül filtresi ( DPF), katalitik konvektör , katalizör kirlenmesi gibi sorunlar kaçınılmaz olur. Bu soruna nasıl yakalanmaz , yakalandı iseniz daha az harcama ile nasıl kurtulursunuz konusu ayrı bir makalede size açıklayacağım.

TURBO BİLEŞENLERİ

Turbo hangi parçalardan oluşur;
Aşağıda gördüğünüz turbo hareketini egzoz gazlarından alan en yaygın kullanılan turbo tipidir. Sol ortada Compressor Wheel : piyasa adı ile türbin olarak bilinir , atmosferdeki serbest havayı emer ve sol altta Comprosser Housing : Basınçlı hava hattından motorun içine basar. Oil İnlet : Turbonun miline gelen yağ kanalı, Oil Outlet : turbonun milene gelen yağın çıktığı kanaldır yağlama yapılır ve bu kanaldan tekrar yağ karterine geri döner.Kesitte sağ tarafta Turbine Housing : Türbin hattı, motordan çıkan egzoz gazlarının yönlendirildiği boru Turbine Wheel : Türbin kanatları / tekerleri, egzoz gazlarının enerjisi ile bağlı olduğu mil ile sol taraftaki Compressor Whell / compresör kanatlarının dönmesi sağlar.

TURBONUN ETKİSİ

Turbonun içten yanmalı motorlara etkisi; turbo atmosferik ( normal turbosuz) motorun emebildiğinden daha fazla havayı silindirlere pompalar, basar. Böylelikle fazla oksijeni yanma olayına dahil etmiş oluruz. Turbolu ile turbosuz motorun yakıt sistemleri aynı fakat turbolu motor daha fazla oksijen ile çalıştığından yakıt miktarı daha düşük püskürtülüyor yakıt ekonomisi de buradan geliyor. Seri üretim ekonomik sürüşün ön plana alındığı üretimler için bu şekildedir. Mangal kömürünün bir an önce kor haline gelmesi için ne yapılır ? yelleme yapılır hatta elektrik var ise saç kurutma makinesi ile daha fazla havayı kömürlerin üzerine doğru yönlendiririz. İlk ateşin kuvvetlenmesi için de üfleme  yapılır oldukça da etkilidir. Ne yaptık Turbolu mangal :). Ortaya çıkan rüzgar değil daha fazla havanın mangal üzerine yönlendirilmesi ile oluşan yoğun hava hareketidir. Yoğun havadaki fazla oksijen yanmayı arttırır. Aynı olay silindirlerde turbonun bastığı hava ile gerçekleşir.

TURBONUN YARARLARI

TURBONUN FAYDALARI

Daha iyi yanma;

Daha çok enerji,

Daha yüksek döndürme kuvveti / tork,

Daha yüksek beygir gücü,

Daha çevreci emisyon değeri,

Daha küçük hacimden, kendisinden büyük hacimli atmosferik motor ile aynı gücü alma esnekliği, ( aşağıda iki link verdim aynı yıllar A6 da 2.800 cc atmosferik motor 193 HP , TT 1.800 cc turbo 225 HP )

https://www.auto-data.net/tr/audi-tt-coupe-8n-1.8-t-225hp-quattro-4889

https://www.auto-data.net/tr/audi-a6-avant-4b-c5-2.8-v6-30v-193hp-quattro-tiptronic-26767

Daha küçük hacimli olduğundan daha hafif motor düşük ağırlık,

Daha az vergi ( motor hacmine göre vergi ülkemizdeki gibi) ile düşük satış fiyatları.

Küçük hacimden alınan yıllık verginin ( MTV ) düşük olması.

KULLANILMIŞ TURBO

Turbonun yararları olarak kabul edilebilir. Daha fazla yedek parça ve bozulma riski evet var , kullanılmış bir araç alır iken yüksek km.li yorgun motorlarda yol testi özellikle tırmanma ve turbo basınç testini kontrol ettirin. Kalitesiz ve zamanında değiştirilmeyen motor yağları turbonun en büyük düşmanıdır. Aldığınız araç bedelinin dörtte birini daha harcamak zorunda kalabilirsiniz aman dikkat. Bozuk turbo dizel partikül filtresini de tıkar, aşırı yağ eksiltme motor revizyonuna sebep te olabilir :(.

Aşağıdaki iki dakikalık video linkine ulaşabilirsiniz. Bu video turboda dünyanın tanıdığı üreticinin GARRETT sitesinden paylaşımdır. Yukarıda bahsettiğim yararları görsel olarak izleyebilirsiniz.

https://www.garrettmotion.com/wp-content/uploads/2009/09/19.-How-A-Turbo-Works.mp4

AYNI MOTOR HACMİNDE TURBO

AUDI satış danışmanıyım, 1998, 1999 yılları A4 de kullanılmaya başlayan 1.8 benzinli ve 1.8 T  benzinli turbolu motorların , turbosuz olanı 125 HP , turbolu olan 150 HP olarak satışa sunulmuştu. Bu iki motorun subap adetleri, hacimleri , yakıt püskürtme teknikleri aynıdır, fark sadece turbodur ( turbo radyatörü vb parçalar da var ). Alıcılar ön yargı ile turbolu motorun beygiri yüksek diye çok yakacağını ifade ederlerdi. Fabrika verileri ise turbolu motorun diğerinden az yakıt sarfiyatı, daha yüksek tork, daha iyi hızlanma ve son sürat bilgilerini sunardı. Gerçekten de deneme, demo şirket araçlarında bunu tespit etmiştik. 1997 yılında Türkiye VW – Passat aynı motoru kullanmıştır. 1999 yılında AUDI TT aynı motor turbolu 225 HP ile satılmıştır.

MOTOR ÖMRÜ – TURBO İLİŞKİŞİ

Motor ömrüne zararı sorusu için çok açık cevap. Üreticiler yarış aracı değil uzun ömürlü günlük kullanıma uygun motorlar  üretiyorlar böyle bir endişeniz olmasın. Siz kendinize yarış için turbolu bir motoru hazırlıyor iseniz ve burada amaç  şampiyon olmak ise uzun ömür ikinci plandadır.

Turbolu motorlar yanma odalarında daha fazla hava/Oksijen ile çalıştıklarından verimli ( aynı miktar yakıttan daha iyi beygir ve tork elde edilmesi) motorlardır, daha az yakıt harcarlar.

?

TURBO TUNİNG

Tuning Türkçesi ile ayarlama ya en uygun motorlardır. Yazılım ile ekonomi ya da yarış amaçlı beygir ve tork artışı alabilirsiniz. Atmosferik motorlarda 100 HP yazılımla 105 HP ye çıkar iken turbolu 100 HP motor 120 HP ye çıkabilir. Stage 1 , Stage 2 ….3 denen adımlar var biz normal ve ekonomik olandan yanayız ekstrem , yarış vb. tadilatlardan çok ekonomik ve çevreci olmak daha sürdürülebilir diye düşünüyorum. Yarışa karşı değilim F1 ve diğer yarışmalarda denenen teknolojileri , markalar seri üretimlere uyguluyorlar sonuçta biz tüketiciler kullanabiliyoruz.

Daha fazla hava, daha fazla oksijen, daha verimli yanma, aynı birim yakıttan daha yüksek enerji, daha yüksek hızlanma, daha az yakıt sarfiyatı. Bu karşılaştırma aynı ağırlıkta, aynı vites kutusuna ,aynı model , aynı hacimdeki motorlara göre yapılmıştır.

Son yirmi yıldır genellikle tüm markalar turbonun bu avantajlarını bilerek üretimlerinde kullanmaya devam etmekteler. Çift turbo kullanılan motorlar şu anda 3.000 cc seviyelerinde , çok az üretici 1.600 cc hacimli motorlarda çift turbo kullanmakta. Yakın gelecekte elektrikli araçlara iyi bir rakip olmak için motor üreticileri petrolün ucuzlamasını da bekledikleri için 600 cc çift turbolu 120 HP motorları denemeye başladılar bile. 100 km de 2 litre tüketim hayal olmaktan çıkacak .

TURBO, TURBOCHARGER, supercharger, blover,  kompresör hareketlerini / tahriklerini farklı kaynaklardan alsalar da hepsinin görevi emilebilenden daha fazla havayı motora basmaktır . Aşağıdaki linke çift turbo videosu için tıklayabilirsiniz.

https://www.garrettmotion.com/wp-content/uploads/2011/04/Pace-DualBoost-Short-Tec-Final-H264-DI.mp4

Link açıklaması : biTurbo / Dualturbo / çiftturbo / ikiz turbo / twin turbo yukarıdaki video 2:02 dakikadır

?

ATMOSFERİK MOTOR

Atmosferik motor tanımı özetle turbo kullanılmayan fosil yakıtlı motorlara verilen ifadedir. Ayrı bir konudur. Akılda kalması için gezegenimizde var olan atmosfer basıncı ile çalışırlar demek doğru olacaktır. İlk okulda yaptığımız deneyleri hatırlayın .

Son kullanıcı / tüketici olarak bize ilk yararı düşük ÖTV vergileri, düşük motorlu taşıt vergileri  ile yüksek hacimli atmosferik motorların sahip olduğu beygiri , torku satın alabilmemizdir. Üstelik daha az yakıt sarfiyatı olan otomobillerde .

Buraya kadar sabır ile okuduğunuz için teşekkür ederim. Yazdıklarım umarım alım tercihlerinizde size yardımcı olur tüm amacım bu. Yazı kapsam, ayrıntı olarak turboyu bozulduğunda tanıyanlar içindir. “Bir şey biliyorsam o da hiç bir şey bilmediğimdir”. Demiş Sokrates. Bilgi saklandıkça güzel olmuyor. Paylaşmak istediğiniz yorumlarınızı, sorularınızı gönderin bilgilerimizi zenginleştirelim.

GERÇEK HİKAYE

Sizin ile gerçek bir hikayemi paylaşmak isterim TURBO ile başlıyor . 2000 yılı AUDI nın dağıtıcısı olan firmanın perakende satış danışmanıyım. . Sakin geçen günlerden bir gün 50 ‘li yaşlarda bir bey TURBO nedir? Diye masama geldi. Bu görüşmeyi bir arkadaşım not almış 5 saat 15 dakika sürmüştü. Beyefendi mühendis yangın eksperi idi çok iyi hatırlıyorum . İlginç olan bir saate yakın turboyu konuştuk neyi beğendiği hangi araca baktığı daha belli değil. Bu görüşmenin içine sonradan takas yapacağımız Opel Vectra 2.0 i 150 HP GT sedan aracın ekspertizi, takas fiyatı, alacağı araca yakın demo car ile deneme sürüşü, kredi olanakları , renk donanım seçenekleri vb.. konular girdi.

Sonrasında görüşmeye üniversite öğrencisi oğlu, küçük kızı ve eşi de katıldılar. Ve stoklarda  olmayan donanımı tek tek seçtiğimiz iç ve dış renk seçenekleri ve karar verilmesi ile 3 ay sonra teslim edeceğimiz bir sipariş oluşturduk. A4 1.8 T 180 HP QUATTRO SPORT düz vites . Dikkat edin yukarıdaki motorların aynısı 150 HP yerine 180 beygir. Şimdi bile güçlü bir motor. Aracımız 3 aya yaklaşık bir zaman sonra geldi ve fotoğraflar eşliğinde teslim etmiştim. O zaman teslimatı da özellikle biz yapıyoruz. Hikaye Turbo ile başladı belki hala devam ediyordur :).

Sevgili  otobilgiseverler bu kadar yeterli diye düşünüyorum. Aslında yazılacak daha çok şey var . Tekrar görüşmek üzere bilgiyle kalın.